Hòn Sân-mìn
Hòn Sân-mìn (韓山明, Theodore Hamberg，1819-ngièn 3-ngie̍t 25-ngit 1854-ngièn 5-ngie̍t 3-ngit), yu-yi̍t 韓山文，he yit-vi fa̍t-chhiok yî Chûng-koet ke Shuì-tién chhòn-kau-sṳ, tui chó-khì Thai-phìn thiên-koet ke chhung-yeu ki-chai lâu chhai Kóng-tûng-sén kien-li̍p Kî-tuk-kau Chhai-fi yì-yèn chho̍k-chhṳ̂n. Kì chhóng-li̍p sî-fông ngiên-kiu Hak-kâ-ngî ke kî-chhú. Khì he Shuì-tién fa-ho̍k-kâ Nils Peter Hamberg ke ló-thâi. 1854-ngièn, Hòn Sân-mìn chhai Hiông-kóng ko-sṳ̂n.
Chó-ngièn
phiên-siáHòn Sân-mìn he sòn-chóng ke lai-é, chhiùng ho̍k-káu pit-ngia̍p heu sṳ̀n-vì yit-miàng sông-ngìn. 1844-ngièn, kì piong-hi sâng-yi, kâ-ngi̍p Pâ-set-fi, chṳ̂-heu ngi-ngièn chin-ngi̍p Shuì-tién ke yit-kiên chhòn-kau ho̍k-káu chiap-su hiun-lien.
Chhai Chûng-koet chhòn-kau kûng-chok
phiên-siá1846-ngièn, Hòn Sân-mìn pûn phai-vông Chûng-koet, 1847-ngièn 3-ngie̍t 19-ngit tí-tha̍t, khôi-sṳ́ chhai Kóng-tûng Chhai-fi kûng-chok, fu-chit hiong Hak-kâ-ngìn chhòn-kau. Kì phiên-siá thi-yit phu Hak-kâ fông-ngièn ki-liu̍k chhó-on, yung D. MacIver ke Hak-kâ fông-ngièn chhṳ̀-tién thien-thin kî-chhú. Chui-chhû, Hòn Sân-mìn hia̍p-chhu chho̍k-miàng Tet-koet chhòn-kau-sṳ Kok Sṳ-li̍p chhòn-kau, than-he chhiam-chhiam-é chhái-chhí pí-káu kiún-sṳ́m ke cho-fap.
Hòn Sân-mìn lâu Thai-phìn thiên-koet
phiên-siá1852-ngièn, Hòn Sân-mìn ngì-kien thò-to Hiông-kóng ke Fùng Siù-chhiòn ke Chhṳ̍t-thit Fùng Yìn-kon. Fùng Yìn-kon hiong Hòn Sân-mìn thì-kiûng yû-kôan Thai-phìn thiên-koet ke chhung-yeu sin-sit, sṳ̀n-vì heu-lòi Hòn Sân-mìn yû-kôan Thai-phìn thiên-koet chho̍k-chok ke kî-chhú. Liá-pún sû he thi-yit-phu yung sî-fông ngî-ngièn mèu-siá Thai-phìn thiên-koet chó-ngièn sên-fa̍t ke chhung-yeu vùn-hien.
Chhâm-kháu vùn-hien
phiên-siá- Hannich, Gustav. Treue bis ans Ende. Erlebnisse des schwedischen Missionars Theodor Hamberg in China. Basel: Basler Missionsbuchh., 1941.
- MacIver, D. A Chinese-English dictionary. Hakka-dialect as spoken in Kwang-tung province. Revised by M.C. MacKenzie. Shanghai: Presbyterian Mission Press, 1926.
- Schlyter, Herman. Theodor Hamberg: Den förste svenske Kinamissionären. Lund: Gleerup, 1952
- So Kwan-wai, Eugene P. Boardman and Ch'iu P'ing. "Hung Jen-kan, Taiping Prime Minister, 1859-1864." Harvard Journal of Asiatic Studies, Vol. 20, No. 1/2. (Jun., 1957), 262-294.