"Mî-koet" siû-thin kiên ke chhâ-phe̍t

'''Mî-li-kiênAmerica Ha̍p-chung-koet''' ({{ngî+en|United States of America}}) thûng-sòng chhṳ̂n-cho '''Mî-koet''' (美國, {{ngî-en|America}}), he vi-yî [[Pet-mî-chû|Pet-Mî-chû]] ke lièn-pâng khiung-fò chṳ koet-kâ, ya-he sṳ-kie sông chui yû-kiú ke koet-kâ.

Mî-koet pún-thú hiong-tûng he [[Thai-sî-yòng]], sî-lìm [[Thai-phìn-yòng]], pet piên-kie kho-chho̍k [[Kâ-nâ-thai]], nàm-fông chiap [[Me̍t-sî-kô]] khi̍p [[Me̍t-sî-kô-vân]]. Sú-tû he [[FàWashington, D.C.|Washington Columbia Thi̍t-sṳn-tunkhî]] Kô-lùn-pí-â(Washington, thi̍t-khîD.C.).

Mî-koet ngièn chhṳ chhut-yì [[1776-ngièn]] thot-lì [[Yîn-koet]] thúng-chhṳ ke Pet-Mî chhṳ̍t-mìn-thi, Sṳ̍p-sâm13 chû ke chhṳ̍t-mìn-thi thoi-péu yit-thùng fat-péu liáu "[[Mî-koet Thu̍k-li̍p Siên-ngièn]]", chhai kîn-li̍t kiên-khú ke [[Mî-koet Thu̍k-li̍p Chan-chên|thu̍k-li̍p chan-chên]] heu, yî [[1783-ngièn]] lâu Yîn-koet chhiâm-thin Pâ-lì hia̍p-yok, chhiùng-chhṳ́ su-tó sṳ-kie kok-koet ke sṳ̀n-ngin.

Kîn-ko lióng-pak200 tô ngièn ke fat-chán, Mî-koet koet-thú put-thon khóng-chán, sâm-sṳ̍p-chhit ke chû chhṳ̀-siu̍k kâ-ngi̍p lièn-mèn khì-hâ. Muk-chhièn yûńg-sṳ̍p ke chû, yit-ke lièn-pâng chhṳ̍t-hot thi̍t-khî, yî-khi̍p hói-ngoi liâng-thi. Koet-thú mien-chit chhêu-ko 962-van phiàng-fông [[Kûng-lî]], he sṳ-kie sông thi-sâm koet-thú mien-chit ke koet-kâ. Mî-koet yû sâm yi kî-mìn.

Kien-koet lióng-pak tô ngièn yî-lòi, Mî-koet chên kîn-li̍t ko [[Nàm-pet Chan-chên|nui-chan]] (1861─18651861-1865 ngièn) lâu kîn-chi thai khiúng-fông (1930 ngièn-thoi), yìn-yèn kiên-sú chhṳ-yù [[Mìn-chú chṳ]] chṳn-chhṳ chṳ-thu, sṳ̀n-vì mìn-chú khi̍p kûng-mìn chhṳ-yù ke thoi-péu-sin koet-kâ. Mî-koet Phàng-thai ke [[Kîn-chi]]、, [[Vùn-fa]]、, [[Khô-ho̍k kî-su̍t]]、 lâu kiûn-sṳ yáng-hióng-li̍t kon-chhôn liáu cháng-ke [[Ngi-sṳ̍p20 Sṳ-ki]]. Chhai [[Thi-yit-chhṳ sṳSṳ-kie thaiThai-chan]] lâu [[Thi-ngit-chhṳ sṳSṳ-kie thaiThai-chan]] chûng, Mî-koet kiên thùng-mèn-koet yit-thùng tet-tó sṳn-li, pin kîn-li̍t su sṳ̍p-ngièn ke [[Lâng-chan]] heu chûng-yî thô [[Sû-lièn]], sṳ̀n-vì sṳ-kie sông vì-yit ke chhêu-khi̍p thai-koet.

[[Kháu-kú-ho̍k]] [[ngièn-kiu]] péu-mìn, [[Mî-koet Ngièn-chhu-mìn]] chûng ke thai-tô-sú he [[Vòng-chúng-ngìn]] ke heu-yí, ngìn-lui khôi-sṳ́ yî kûng-ngièn-chhièn 5-van ngièn chó-yu chhut-hien chhai [[Mî-chû]]. Kî-pún lâu [[ngìn-lui]] chhut-hien chhai ngit-pún lâu [[Sṳ̂-khâm-ke-na̍p-vì-âScandinavia]] ke sṳ̀ -kiên siông-thùng. Sṳ́ -chhièn yì-mìn lòi-chhṳ [[Â-chû]] lâu [[Êu-chû]]. Chú-yeu ke yì-mìn fa̍t-thûng fat-sâng chhai yok 1.4-van to 1.1-van ngièn chhièn. Chṳ̂-heu hìn-sṳ̀n Mî-chû ngièn-chhu-mìn.

1492-ngièn 10-ngie̍t 12-ngit, chhai [[Sî-pân-ngà]] ńg vòng kî-chhṳ̀ -hâ, [[Kô-lùn-pu]] to-tha̍t [[Pâ-hâ-mâBahamas|Bahamas Khiùn-tó]] ke [[SṳnSan Sat-ngì-ngá-tôSalvador Tó]]. 1493-ngièn, [[Kô-lùn-puCristoforo Colombo]] chhai kîm [[SṳnSanto Tô-mìn-kôDomingo]] kien-li̍p thi-yit ke [[Sî-pân-ngà]] chhṳ̍t-mìn-thi. Chhṳ́ -heu, [[Êu-chû]] khôi-sṳ́ chhṳ̍t-mìn Mî-chû, Pet-mî-chû ke ngièn-chhu-mìn khôi-sṳ́ ngie̍t-chhìn pong-chhu yì-mìn, than von-lòi he chhṳ̍t-mìn-chá ke pú-sat, khi-kón lâu nù-yi̍t, ngièn-chhu-mìn chhiùng-chhṳ́ khôi-sṳ́ pûn chhṳ̍t-mìn.

1607-ngièn, vi-yî [[Lùn-tûn]] ke [[Vì-kit-nì-âVirginia Kûng-sṳ̂]] chhai Pet-mî [[Chhiet-sat-phì-khietChesapeake-vân]] ke [[Cham-mê-sṳ̂-tûnJamestown (Virginia)|Jamestown]] kien-li̍p [[Yîn-koet]] ke thi-yit ke tón-chhiam chhṳ̍t-mìn-thi. Khì heu, Yîn-koet chhai Pet-mî [[Thai-sî-yòng]] yèn-ngan ke tûng-pet-phu lâu chûng phu liu̍k-sa kien-li̍p chhṳ̍t-mìn-thi. 1624-ngièn, [[Hò-làn]] chhai [[HâHudson-tet-sùn Hòhò]] khiéu kien-li̍p chhṳ̍t-mìn -thi: [[Sîn NìNieuw-tet-lànNederland]], pin chhai chhṳ́ -heu ke kí-sṳ̍p ngièn-kiên khok-chán to [[Không-nái-thi̍t-khietConnecticut]] lâu [[Tet-là-ngá-hò KukDelaware]] hò-kuk. 1652-ngièn chṳ 1675-ngièn Yîn-koet lâu Hò-làn ke sâm-3 chhṳ chan-châng heu, Hò làn yún-kiú chha̍t-lì Pet-mî, Yîn-koet tet-to Sîn Nì-tet-làn pin ki-sa tsak-chán chhṳ̍t-mìn-thi. Chṳ 1775-ngièn [[PetMî-mîkoet Thu̍k-li̍p Chan-châng]], Yîn-koet chhai Pet-mî Thai-sî-yòng yèn-ngan ke hien Mî-koet kin-nui siên-heu kien-li̍p liáu 13 ke chhṳ̍t-mìn-thi ([[SînNew Hàn-pu-haHampshire]], [[Mâ-sat-chû-setMassachusetts]], [[Lò-tetRhode TóIsland]], [[Không-nái-thi̍t-khietConnecticut]], [[Néu-yokNew York]], [[Pîn-sip-fap-nì-âPennsylvania]], [[SînNew Chhe̍t-sîJersey]], [[Tet-là-ngáDelaware]], [[Mâ-lî-lànMaryland]], [[Fut-kit-nì-âVirginia]], [[PetNorth Khà-lò-lòi-na̍pCarolina]], [[NàmSouth Khà-lò-lòi-na̍pCarolina]] lâu [[Khiâu-chhṳ-âGeorgia]]).